Uzun müddettir Türkiye’de çalışan Japon Hazama Ando şirketinin Türkiye Genel Müdürü ve zelzele uzmanı Yoshinori Morivaki, yaşanan sarsıntı felaketinde Hatay Fayı’nın şimdi kırılmadığını belirtirken, Marmara sarsıntısından sonra birebir bölgeye yumuşak tabana birçok fabrika yapıldığı ihtarında bulundu. Moriwaki, bina maliyetini yalnızca yüzde 2,5 artıran kauçuk tabanlı zelzele izolatörü kullanılan binaların, zelzelelerde yıkılma mümkünlüğünün çok güç olduğunu da aktardı.
“Hatay fayı şimdi kırılmadı”
Doğu Anadolu fay çizgisinde, Elazığ ve Kahramanmaraş’ta fayların daha evvel kırıldığını lisana getiren Yoshinori Morivaki, hasarın zelzele merkezi yerine güneyde daha fazla olduğunu söyledi. Hatay Fayı’nın şimdi kırılmadığı ikazında bulunan Morivaki, “Hatay ve devamında Doğu Akdeniz’de Kıbrıs’a kadar uzanan bir çizgi var. Vakti söyleyemeyiz fakat bu hatta bir sarsıntı öngörüyorum” dedi.
Aynı formda Bingöl Fayı’nın da kırılmadığını vurgulayan Japon zelzele uzmanı Morivaki, Marmara bölgesi için ise tekrar vakit belirtemeyeceğini lakin yüzde 70 ihtimalle 7-7.5 şiddetinde bir sarsıntı öngörüldüğünü aktardı.
Depremlerde oluşan hasarlarda yer kadar, binaların sağlamlığının çok daha kıymetli olduğunu lisana getiren Yoshinori Morivaki, Türkiye’de bulunan 21 milyon binanın yarısından fazlasında önemli sorun bulunduğuna dikkat çekti.
“Japonya’da yapı kontrol sistemi yok, muhtaçlık da yok”
Denetimin oturduktan sonra değil, iskan verilmeden yapılması gerektiğini söyleyen Morivaki, “Japonya’da yapı kontrol sistemi yok fakat bina ruhsat oranı yüzde 100’dür. Yani ruhsatsız, denetlenmemiş binanın içine oturulması mümkün değil” dedi.
“İzolatör yalnızca bina maliyetinin yüzde 2,5’i ancak binalar yıkılmıyor”
Mevcut yapı stoku içindekilerden problemli olanların bir kısmının yıkılıp yine yapılması gerektiğine işaret eden Morivaki, Bir kısmının ise çok büyük masraflar yapılmadan uygun bir hesaplama ile güçlendirilebileceğini anlattı.
Temelinde özel kauçukların kullanıldığı sismik izolatörlerin bulunduğu binaların, zelzelenin şiddeti ne kadar olursa olsun sorun yaşamadığını vurgulayan Morivaki, şu anda hastaneler için mecburî olan uygulamanın öncelikle okullar olmak üzere tüm binalarda zarurî olması gerektiğini kaydetti.
Bunun sistemin kurulduğu binalarda kolon ve kirişler için daha az materyal kullanılacağına işaret eden Yoshinori Morivaki, bunun bina inşa maliyeti içindeki hissesinin yalnızca yüzde 2.5 olduğunu söz etti.
“Sanayi tesislerine dikkat, yeni binalar dağa hakikat yapılmalı”
Binası güçlü, sağlam okullar toplanma alanı olarak kullanılmasını öneren Morivaki, burada jeneratör, battaniye, yemek, su üzere gereçlerin hazır bulunması gerektiğini bildirdi.
Depremde yıkılan binalar tıpkı yerlere değil, kesinlikle dağ tarafına hakikat yapılması gerektiğini tabir eden Morivaki, sanayi tesisleri kurulurken de dikkatli olunması gerektiğini vurguladı ve “1999 yılındaki zelzeleden sonra, İzmit, Yalova üzere kentlerde yumuşak tabanlara fabrikalar yapıldı. Meğer o devrin politiklerinin de söylediği ancak hayata geçiremediği fikir bence mantıklı. Sanayi tesislerinin zelzele riski az olan yerlerde toplanması gerekiyor. Yani herkes ve herşey bu bölgede olmasın, nüfus yoğunluğu azaltılsın” ikazında bulundu.
“İmar affını anlamıyorum”
Türkiye’de daima gündeme gelen imar affının çok makus bir şey olduğunu söyleyen Morivaki, “Japonya da imar affı, imar barışı diye bir şey yok. Af dediğiniz Japonya’da yalnızca hapishanelerde olur. O da mahkûm kendisini düzelttiyse yapılır. Binada bir şey düzeltmeden, kaçak bina için para ödeyip imar, ruhsat alabiliyorsunuz. Bilhassa İzmir zelzelesinde yıkılan binaların birçoklarının imar affından yararlandığını görüyoruz” biçiminde konuştu.
Depremlerde insanların bu yüzden ölmesine karşın af yapılmasını anlayamadığını söyleyen Morivaki, “Adeta insanların hayatı para ile değiştiriliyor. Ben bir insan olarak imar affına karşı çıkıyorum. Paraya gereksinim olduğu için çıkarıldığı söyleniyor. Ancak öbür yandan insan hayatı çalınıyor” dedi.
Yapı kontrol sisteminde de sorun olduğunu söz eden Yoshinori Morivaki, bazen yalnızca imza atıldığını ve kontrol yapılmadığını, içinde konulan, demir ve betona bakılmadığını belirtti.